Rumex L. [🔉 ru·meks]

Gatunki w tym rodzaju mają 6 działek okwiatu po 3 w okółku. Zewnętrzne są zwykle nieznaczne. Trzy wewnętrzne są znacznie powiększone w czasie dojrzewania owocu i ich wygląd ma duże znaczenie przy oznaczaniu. Często są one opatrzone pokaźnym guzem u nasady (czasem różnym na poszczególnych działkach). Brzeg działek wewnętrznych może być ząbkowany i posiadać różne wyrostki, czasem kolczaste. Cechy te należy obserwować w fazie dojrzewania lub dojrzałości owoców.

Ważna też jest obserwacja kształtu i nasady blaszki u liści odziomkowych (o ile takie są zachowane w czasie owocowania).

Blaszka liściowa liści odziomkowych ok. 2× dłuższa niż szersza, ±płaska, eliptyczna do jajowatej, w nasadzie płytko sercowata, na szczycie tępo szpiczasta.

Gatunek pospolity na całym niżu i w górach. Preferuje siedliska zasobne w azot, wilgotne do podmokłych. Tereny ruderalne, ugory, skraje dróg, zmienione przez człowieka brzegi wód, jako chwast w uprawach, na pastwiskach.

Blaszka liści odziomkowych podługowatolancetowata, u nasady klinowata do zaokrąglonej lub uciętej, brzegiem zwykle silnie falisto karbowana, kędzierzawa.

Bylina 100-250 cm wysokości. Liście odziomkowe płaskie, z klinowatą nasadą, bardzo duże, 50-70(100) cm długości i do 20 cm szerokości; żyłki boczne odchodzą pod kątem prawie prostym.

Częsty na niżu Polski. Brzegi różnych wód stojących lub bardzo wolno płynących, starorzeczy, stawów; preferuje wody żyzne, z większą zawartością wapnia.

Zwykle rozgałęziona już od podstawy.

Wewnętrzne listki okrywy wydłużone jajowate, 2.5-3.2 × 1-1.7 mm; całobrzegie lub z parą nieznacznych ząbków; nieco szersze od niełupki. Guzek na każdym listku okrywy, znaczny, szerokości listka i zakrywający go niemal w całości.

Bylina rozgałęziona w górze, zwykle tylko jednokrotnie. Liście odziomkowe jajowato-lancetowate, w nasadzie zaokrąglone lub płytko sercowate.

Szypułki owoców wyraźnie dłuższe od listków okrywy. Wewnętrzne listki okrywy języczkowate, 3-4 mm długości i 0.5-1.5 mm szerokości, różnej szerokości, najszersza ±tak szeroka jak niełupka, pozostałe dwa mniejsze listki węższe od niełupki o 1/4-1/3, przykrywają ją częściowo; całobrzegie; zwykle guzek tylko na jednym, największym listku, duży, często szerszy od listka.

Roślina jednoletnia, 10-50(70) cm wysokości. Liście w dole łodygi wąsko lancetowate, z obu końców zwężone, do 30 cm długości i 4 cm szerokości, długoogonkowe. W górze łodygi na coraz krótszych ogonkach.

Wewnętrzne listki okwiatu 2.5(3) mm długości i 1.5-2 mm szerokości, jajowato-trójkątne; przynajmniej niektóre ząbki dłuższe od niepodzielonej części listka; guzki na wszystkich działkach, wąskie, wrzecionowate, zaostrzone w górze; szypułki owoców cienkie, wiotkie. Pylniki 0.4-0.6 mm długości. Niełupki 1-1.3 mm długości, najszersze około połowy.

Cała roślina owłosiona, szczególnie gęsto jest owłosiony spód liści, na nerwach.

Wewnętrzne działki okrywy szersze niż dłuższe, okrągło jajowate do nerkowatych, 6-11 mm szerokości, brzegiem drobno ale wyraźnie ząbkowane; wyraźny guzek tylko na jednym listku, wrzecionowaty.

Dolne liście podługowatotrójkątne, 2-3(5)× tak długie jak szerokie, w nasadzie głęboko sercowato wycięte, duże, blaszka do 50 cm długości i 25 cm szerokości; ±płaskie.

Nieczęsty. Brzegi wód płynących i stojących, rzek, potoków, stawów.

Dolne liście wąsko lancetowate, z klinowatą nasadą, do 20 cm długości i 3 cm szerokości.

Wewnętrzne listki okwiatu 3-3.5(4) × 1.2-1.5 mm, wąskojęzyczkowate; najdłuższe ząbki krótsze niż długość listka; guzki na wszystkich działkach, duże, jajowate, w górze tępe. Szypułka owocu gruba i sztywna. Pylniki 0.9-1.3 mm długości. Niełupki 1.4-1.6 mm długości, najszersze bliżej nasady.

Roślina jednoroczna lub dwuletnia; tworzy rozgałęzione kępki z pokładających się pędów, 5-25 cm wysokości.

Kwiatostan zaczyna się niemal od podstawy łodygi. Wewnętrzne listki okwiatu 2(2.5) mm długości, z 3(4) szczecinowatymi ząbkami po każdej stronie, z dobrze rozwiniętymi guzkami na każdej działce.

Blaszka liści odziomkowych 1-1.5× dłuższa niż szersza, tępo zakończona, zaokrąglona, nasada szeroko i głęboko sercowato wycięta.

Wewnętrzne listki okwiatu sercowate do jajowatych, całobrzegie, bez guzków.

Dolne liście lancetowate do szerokoeliptycznych, przynajmniej 3-4× dłuższe niż szersze; w nasadzie klinowate, nie sercowate; zwykle wyraźnie kędzierzawe lub na brzegu pofalowane.

Bardzo rzadki. Tereny ruderalne, ugory, niekoszone łąki, przydroża, przychacia; zwykle na glebach wilgotnych lub podmokłych.

Utrwalony mieszaniec szczawiu wodnego (Rumex aquaticus) i szczawiu lancetowatego (Rumex hydrolapathum) o cechach mniej lub bardziej zbliżonych do jednego z rodziców.

Brzegi wód, zwykle w zaroślach szuwarowych.

Dolne liście lancetowate do szerokoeliptycznych, przynajmniej 3-4× dłuższe niż szersze; w nasadzie zaokrąglone lub klinowate do płytko sercowatych.

Bardzo rzadki; zdziczały z dawnych upraw (jest to bardzo rzadko uprawiane warzywo wieloletnie). W ciepłych rejonach, na stanowiskach ruderalnych, terenach kolejowych, przydrożach, przy ciekach wodnych.

Rośliny zielne, rzadko półkrzewy. Jednopienne lub dwupienne — rodzaj szczaw (s.l) (Rumex s.l.) w szerokim ujęciu jest dzielony na trzy mniejsze rodzaje; w takim ujęciu, prezentowanym na tej stronie, do ściśle ujętego rodzaju Rumex należą gatunki jednopienne o kwiatach obupłciowych i z dobrze zróżnicowanymi listkami okwiatu (patrz niżej).

Kwiatostan wydłużony, zwykle wcale lub słabo ulistniony, często silnie rozgałęziony, gałązki kwiatostanu czasem wyrastają w pęczkach. Kwiatostany elementarne to pęczki, w kątach liści lub liści zredukowanych do samych gatek; szypułka kwiatowa ze stawem. Kwiaty obupłciowe lub jednopłciowe.

Pręcików 6, rozmieszczone po dwa nad każdą działką zewnętrzną. Szyjek słupka trzy, odgięte wzdłuż kantów zalążni, znamiona silnie nitkowato podzielone, pędzelkowate.