Rodzaj bogaty w gatunki, ogółem liczy ich ok. 400. W Polsce na terenie całego kraju występują dwa rodzime gatunki dębów: częstszy dąb szypułkowy (Quercus robur), o żołędziach umieszczonych na długich szypułkach i krótkoogonkowych liściach i rzadszy dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) o żołędziach siedzących i dłuższych ogonkach liści oraz ich mieszaniec. Stosunkowo często możemy spotkać gatunki importowane, w tym zwłaszcza uprawiany w lasach i rozsiewający się samorzutnie dąb czerwony (Quercus rubra).
objaśnienie skrótów
W Polsce występują dwa częste gatunki dębów: częstszy dąb szypułkowy (Quercus robur) i rzadszy dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) (poniżej tabela porównawcza), kilka dalszych gatunków jest stosunkowo często uprawianych (patrz klucz poniżej).
Drzewa. Pączki z wieloma łuskami.

Liście zwykle w różnym stopniu pierzasto wcinane; żyłek bocznych zwykle mniej jak 12.

Kwiaty męskie w zwieszonych kotkach.

Nasiona (żołędzie) pojedynczo, w miseczce, objęte nią w 1/4-3/4.

skorowidz tabel Quercus robur (dąb szypułkowy)
Quercus pedunculata Ehrh. · takson rodzimy lub trwale zadomowiony[491]
Quercus petraea (dąb bezszypułkowy)
Quercus sessiliflora Salisb. · Quercus sessilis Ehrh. · takson rodzimy lub trwale zadomowiony[491]
liście
Quercus robur (dąb szypułkowy)
Liście siedzące lub na bardzo krótkim ogonku.
Nasada blaszki liściowej sercowata do uszkowatej.
Żyłki boczne zwykle dochodzą do końca klap i do wcięć między nimi.
Wcześniejszy wiosenny rozwój liści.
Quercus petraea (dąb bezszypułkowy)
XL
liście
Liście z wyraźnym ogonkiem, ponad 1cm długim.
Nasada blaszki liściowej klinowata lub zaokrąglona.
Żyłki boczne zwykle dochodzą jedynie do końca klap (do wcięć nie dochodzą).
Późniejszy wiosenny rozwój liści.
szypułki owocostanów
Quercus robur (dąb szypułkowy)
XL
Szypułko owocostanów 3-7cm długości. Młode z ciemnymi pręgami.
Quercus petraea
żołędzie
Żołędzie niemal siedzące na gałązkach, po (1-)3(-5) w kątach liści.
Młode bez prążków.
miseczka
Quercus robur (dąb szypułkowy)
miseczka
Łuski na czapeczce rzadkie.
Łuski na czapeczce gęste.
występowanie
wystepowanie - Quercus robur (dąb szypułkowy)
Częstszy; występuje na terenie całego kraju. Dość szerokie spektrum ekologiczne, z preferencją dla gleb żyznych, wilgotniejszych i kwaśnych.
wystepowanie - Quercus petraea (dąb bezszypułkowy)
Rzadszy; na pn-wsch. kraju niemal nie występuje. Z preferencją dla gleb suchszych, słabszych, obojętnych i zasadowych.
↓nie(z) zęby i klapy ± długo zaostrzone
· Klapy i zęby liścia ± długo zaostrzone, wyciągnięte w dłuższe lub krótkie ostki lub podobne twory. Klapy wąskie, wcięcia głębokie, znacznie większa jak do połowy szerokości blaszki.
· Endokarp (wewnętrzna strona łupiny nasiona) filcowato owłosiony.
· Gatunki obce. Owoce dojrzewają w drugim roku.
↓nie(z) pączki w górze owłosione
Quercus coccinea (dąb szkarłatny)
· Pączki w górnej połowie krótko białawo omszone.
· Liście spodem jasnozielone, zupełnie nagie lub z niewyraźnymi kępkami włosków w kątach żyłek; klap 3 (4) pary, górna krawędź klapy odchodzi o osia liścia po kątem ostrym.
· Drzewo o dobrze oczyszczającej się koronie.
↑nie (z) pączki nagie
· Pączki nagie.
· Liście spodem z wyraźnymi kępkami włosków w kątach żyłek.
↓nie(z) pędy cienkie, zwisłe
Quercus palustris (dąb błotny)
liście – widok z góry
Quercus palustris (dąb błotny)
Quercus palustris (dąb błotny)
pień z charakterystycznymi uschniętymi gałęziami przy pniu
· Pędy cienkie, zwisłe; podobnie końce gałęzi.
· Gałęzie i pnie z licznymi krótkimi ulistnionymi pędami; drzewo słabo oczyszcza się z suchych gałęzi.
· Liście 8-12 cm długości; obustronnie czysto zielone z 2-4 parami klap, ich górna krawędź odstaje od osi liścia ± pod kątem prostym.
↑nie (z) pędy grubsze, nie zwisłe
Quercus rubra (dąb czerwony)
Quercus rubra (dąb czerwony)
XL
żołędzie
Quercus rubra
· Pędy grubsze, nie zwisłe.
· Drzewo dobrze oczyszczające się z gałęzi.
· Liście 12-25 cm długości z 3-6 parami klap; z wierzchu ciemnozielone, spodem jaśniejsze bardziej żółtawe.
▶ Quercus rubra L. (dąb czerwony)
wystepowanie - Quercus rubra (dąb czerwony)
syn. Quercus borealis F. Michx. · antropofit zadomowiony we florze Polski [491]
  Często sadzone drzewo.
↑nie (z) zęby i klapy bez wyciągniętego ostkowatego zakończenia
· Zęby i klapy tępe lub ostre ale bez wyciągniętego ostkowatego zakończenia (może być jakby nasadzona ostka — dąb burgundzki (Quercus cerris)).
↓nie(z) ząbki i klapy z nasadzoną ostką
Quercus cerris (dąb burgundzki)
liście
Quercus cerris (dąb burgundzki)
XL
Quercus cerris (dąb burgundzki)
ogonek liścia
· Ząbki i klapy po części tępe ale zakończone krótką, jakby nasadzoną, ostką.
· Miseczki z kędzierzawo odstającymi równowąskimi łuskami.
· Przylistki trwałe, obejmują pączki.
▶ Quercus cerris L. (dąb burgundzki)
wystepowanie - Quercus cerris (dąb burgundzki)
dąb frędzelkowaty · antropofit zadomowiony we florze Polski [491]
↑nie (z) ząbki i klapy bez nasadzonej ostki
· Ząbki i klapy tępe lub zaostrzone ale nie wyciągnięte ostkowato i bez nasadzonej ostki.
· Miseczki z drobnymi łuskami, przylegającymi lub nieco odstającymi, lub tylko najwyższe łuski silnie wydłużone (dąb wielkoowocowy (Quercus macrocarpa)).
↓nie(z) przylistki trwałe, filcowato owłosione
· Przylistki przy górnych i bocznych pączkach trwałe, gęsto filcowato owłosione.
↓nie(z) liście płytko wcinane
Quercus macranthera (dąb kaukaski)
Quercus macranthera (dąb kaukaski)
· Liście płytko wcinane.
· Okwiat kwiatów męskich podzielony dalej niż do połowy na szeroko jajowate odcinki.
↑nie (z) liście głębiej wcinane
Quercus frainetto
liscie odwrotnie jajowate (10-18 cm dł.) głęboko regularnie pierzasto klapowane
Quercus frainetto
· Liście głębiej wcinane.
· Okwiat kwiatów męskich podzielony do nasady na wąsko lancetowate odcinki.
▶ Quercus frainetto Ten. (dąb węgierski)
syn. Quercus conferta Kit. · takson uprawiany [491]
↑nie (z) przylistki nietrwałe
· Przylistki nietrwałe, jeśli pozostają przy górnych pączkach to nie są filcowato owłosione.
  Tutaj między innymi gatunki rodzime o żołędziach dojrzewających w pierwszym roku.
↓nie(z) liście na krótkich ogonkach, nasada sercowato uszkowata
Quercus robur (dąb szypułkowy)
Quercus robur (dąb szypułkowy)
XL
· Ogonki liściowe krótkie, ok. 5 mm długości lub liście prawie siedzące; nasada blaszki sercowata, z uszkami po bokach ogonka liściowego.
· Szypułki owocostanów długie.
▶ Quercus robur L. (dąb szypułkowy)
wystepowanie - Quercus robur (dąb szypułkowy)
syn. Quercus pedunculata Ehrh. · takson rodzimy lub trwale zadomowiony [491]
  Lasy, zarośla, sadzony.
↑nie (z) liście z dłuższymi ogonkami, nasada klinowata lub zaokrąglona
· Ogonki liściowe ponad 1 cm długości; nasada blaszki liściowej klinowata lub zaokrąglona.
↓nie(z) pędy i pączki gęsto filcowato owłosione
↓nie(z) liście duże
Quercus macrocarpa
· Liście 15-30 cm długości.
· Górne łuski miseczki silnie wydłużone, wystają poza jej brzeg.
· Żołędzie do 5 cm długości.
↑nie (z) liście mniejsze
Quercus pubescens (dąb omszony)
Quercus pubescens (dąb omszony)
· Liście do ok. 10 cm długości.
· Wszystkie łuski na miseczce krótkie, przylegające.
· Żołędzie mniejsze.
▶ Quercus pubescens Willd. (dąb omszony)
wystepowanie - Quercus pubescens (dąb omszony)
antropofit zadomowiony we florze Polski [491]
  W rezerwacie Bielinek nad Odrą oraz sadzony.
↑nie (z) pędy i pączki nagie lub skąpo owłosione
Quercus petraea
Quercus petraea
żołędzie
· Pędy i pączki nagie lub skąpo owłosione.
· Szypułki owocostanów krótkie, tak że żołędzie niemal siedzące.
▶ Quercus petraea (Matt.) Liebl. (dąb bezszypułkowy)
wystepowanie - Quercus petraea (dąb bezszypułkowy)
syn. Quercus sessiliflora Salisb. · Quercus sessilis Ehrh. · takson rodzimy lub trwale zadomowiony [491]
  Lasy, brak na północnym-wschodzie Polski.
po zalogowniu, w pełnej wersji atlasu, jest tu dodatkowa, zwarta, wersja klucza - wygodna w użyciu gdy chcemy szybko zorientować się w jego strukturze lub znamy już klucz i chcemy szybciej dojść do celu; przycisk logowania jest w prawym górnym rogu strony

właściwości i zastosowanie

wymagania uprawowe Quercus (dąb)
🌱
Rodzaj obfitujący w gatunki, liczy ich kilkaset. Z nich tylko kilkanaście, głównie północnoamerykańskich, nadaje się do uprawy w naszym klimacie.

Walorem ozdobnym jest przede wszystkim silny pokrój, najlepiej eksponowany u drzew rosnących samotnie. Nadają się też do tworzenie dużych grup z innymi liściastymi. Wzrost powolny ale drzewa długowieczne.

Do czasu wprowadzenia na szeroką skalę uprawy ziemniaków, lasy i nasadzenia dębowe były w Europie powszechnie użytkowane jako pastwiska dla świń. W wyniku takiej eksploatacji tworzyły się charakterystyczne świetliste dąbrowy.

⁂ pojedynczo lub po kilka w grupie (soliter)
🌳 drzewa liściastekrzewy liściaste • liście sezonowe • o znaczeniu produkcyjnym

wymagania i uprawa

🌸
🔆 miejsce:  słoneczne
💧 woda: gleba przeciętnie wilgotna (świeża) • gleba dostatecznie wilgotna • gleba stale wilgotna do podmokłej
Wzrost powolny. Wymagania wodne różne w zależności od gatunku, od znoszących suche stanowiska do rosnących na glebach podmokłych.

Głównie rozmnażane z nasion. Te należy wysiewać jesienią po zbiorze lub wiosną przechowywane w wilgotnym piasku, tak aby nie przeschły (przeschnięte tracą siłę kiełkowania). Wysiewy należy zabezpieczyć przed gryzoniami i ptakami. Wysiewa się na głębokość ok. 3.5 cm. Dla otrzymania rozbudowanego systemu korzeniowego (z natury jest on palowy, rozbudowany ułatwia przesadzanie) zaleca się kilkukrotne przesadzanie siewek lub podcinanie korzeni.

Odmiany i rzadkie gatunki szczepi się na silnych 2-3-letnich siewkach gatunków z tego samego podrodzaju. Zwykle podkładkami są: dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), dąb czerwony (Quercus rubra). Szczepienie wykonuje się tuż nad szyjką korzeniową

🌱 Sadzenie, wysiew, rozmnażanie (główna/preferowana metoda):

z nasion [jesienią lub (przechowywane tak aby nie przesuszyły się) wiosną]
przez szczepienie [(koniec zimy i początek wiosny) odmiany i rzadkie gatunki na silnych siewkach dębu szypułkowego (Quercus robur)]

🌱 🌸

odmiany uprawne (#3) ⇒ analiza dostępności roślin i nasion

‘Crimson Spire’ — kolumnowa; jesienią liście czerwone; USDA 5a
‘Mme Aimée Camus (Q. ×hickelii)’ — korona regularna szerokostożkowata, zwarta; liście duże, regularnie klapowane; USDA 5b
‘Monument’ — szerokokolumnowa odmiana polska w typie 'Fastigiata'; liście duże, nieco skórzaste, owłosione, błyszczące, spodem jaśniejsze; pędy sztywniejsze, ± owłosione; odporna na mączniaka; USDA 5b; prawdopodobnie mieszaniec dębu szypułkowego (Quercus robur) 'Fastigiata' i dębu kaukaskiego (Quercus macranthera)
symbolami ◼ ◕ ◑ ◔ ○ ▫ pokazano częstość występowania odmiany w ofercie handlowej, od najwyższej do najniższej; nazwy na żółtym tle są linkowane do własnej strony odmiany

nomenklatura, etymologia ℹ️

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Quercus [🔉 kwer·kus](pl) dąb • Eiche /de/ · дуб /ru/
quercus, -ūs (lat., subst., f) — łacińska nazwa niektórych dębów, zwłaszcza (rodzimych dla Polsk): dębu szypułkowego (Quercus robur), dębu bezszypułkowego (Quercus petraea) i dębu omszonego (Quercus pubescens)
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji