skórka, powierzchnia organów, pokrycie

Zewnętrzna tkanka okrywowa roślin naczyniowych, zwykle jednokomórkowa warstwa, ściśle przylegających do siebie komórek; pokrywa wszystkie organy rośliny za wyłączeniem korzeni, pokrytych w początkowym okresie wzrostu przez analogiczną tkankę epiblemę (ryzodermę) z długimi wypustkami — włośnikami.

Elementem epidermy są aparaty szparkowe. Wytworem epidermy są włoski oraz z udziałem warstw podepidermalnych emergencje np. kolce w rodzaju róża (Rosa).

Pokrycie to zbiór włosków i metablastemów (łuseczek) pokrywających powierzchnię organu. Często używamy węższego określenia owłosienie.

Pokrycie może być nietrwałe (opadające) (lat. indumentum deciduum) np. obecne tylko na etapie rozwoju organu lub później przez jakiś czas, albo trwałe (lat. indumentum persistans) do końca funkcjonowania organu.

Można określić charakter pokrycia np. pokrycie kłaczkowate (lat. indumentum floccosum).

Termin omszenie (lat. pubescentia) jest nieprecyzyjny i może oznaczać od zespołu wszelkich wytworów powierzchni, przez owłosienie dowolnymi włoskami, po specyficzny rodzaj owłosienia (gęsty krótkimi włoskami prostymi).

Termin trichom jako szersze pojęcie obejmuje różnego rodzaju wyrostki z epidermy jak: włoski, szczecinki, łuseczki, i kolce. W wąskim ujęciu utożsamiany z włoskiem tj. cienki i długi wyrostek epidermy, jedno- lub wielokomórkowy.

W tworzeniu wyrostków objętych pojęciem trichom biorą udział jedynie komórki epidermy.

Rzadko używany termin metablastem obejmuje wielokomórkowe, płaskie, przylegające twory w rodzaju łuseczek, wytworzone jedynie z komórek epidermy. Trichomy i metablastemy razem tworzą pokrycie powierzchni [84.1].

W innym ujęciu metablastemy to pojęcie zbiorcze dla trichomów i emergencji.

Naga (gładka) jest powierzchnia bez pokrycia (nieowłosiona tj. bez włosków, gruczołków, łuseczek itp. wytworów skórki).

Powierzchnia może być też prawie naga (prawie gładka) gdy pokrycie jest bardzo skąpe.

Powierzchnia jest wyłysiałą lub łysiejącą gdy w początkowym okresie rozwoju była pokryta, później stopniowo stawała się naga lub taką się staje w skutek opadania włosków.

Naga lub wyłysiała powierzchnia może być matowa (lat. opacum) lub lśniąca (lat. nitidum) jeśli silnie kierunkowo odbija światło.

Termin nieowłosiony (lat. imberbis, dosłownie "bezbrody") używamy przy porównaniu z inną owłosioną, orzęsioną lub w inny sposób pokrytą wytworami skórki powierzchnią.

uzbrojony to organ (łodyga, liść itd.) pokryty bardzo sztywnymi i kolącymi włoskami lub kolcami

bezbronny to pozbawiony tego rodzaju ochrony

Powierzchnia oszroniona (oszadziała [od słowa szadź]) epidermy nagiego organu jest pokryta cienkim nalotem woskowym, zwykle o szarej, białawej barwie, często z sino-niebieskawym refleksem. Gdy ta warstwa jest stosunkowo gruba, mówimy o owoszczeniu.

Warstwę woskową można zetrzeć, zmyć gorącą wodą lub usunąć przez ogrzanie. Jest ona hydrofobowa (niezwilżalna), w dotyku tłusta.

Taką powierzchnię ma wiele soczystych owoców typu jagoda lub pestkowiec, owoce [np. jałowiec (Juniperus)]; czasem taką powierzchnię mają liście [np. kosaciec (Iris)], łodygi, pąki i inne organy.

W budowie anatomicznej oszronienie to efekt wizualny spowodowany przez warstwę wosku wydzielanego przez zewnętrzną ścianę komórek epidermy — kutykulę (lat. cuticula). Ściana ta zbudowana jest z kutyny (spolimeryzowane hydrofobowe związki tłuszczowe), przeplatanej niekiedy warstwami celulozy.

Kutykula to część ściany komórkowej — jest nieścieralna. Jej powierzchnia pod mikroskopem ma charakterystyczną, rozmaitą formę (wzór kutykularny), m.in. guzków, zmarszczek, grzebieni lub dołkowaną.

Warstwa wosku na powierzchni kutykuli jest ścieralna i ma formę mikroskopijnych łuseczek, kłaczków, słupków lub inną. Starta odnawia się po pewnym czasie. Kutykula pokryta warstwą wosku — lat. cuticula cerata.

Powierzchnia lepka jest pokryta substancją lepką, tj. przy dotyku mniej lub bardziej przywierającą do ciała.

Wg [475] viscosus to silnie lepki.

Wg [84.1] viscosus to "lepkawy", pokryty słabo lepką warstewką a viscidus to "słabo lepkawy".

Powierzchnia kleista jest pokryta lepką, mazistą, klejącą się do ciała substancją.

Np. łodyga smółki pospolitej (Viscaria vulgaris).

Powierzchnia szorstka jest pokryta bardzo krótkimi sztywnymi włoskami lub wyrostkami, trudno dostrzegalnymi ale wyczuwalnymi w dotyku.

Słabo szorstką powierzchnią w dotyku jest, gdy przy próbie ustami jest wyraźnie szorstka, pod lupą widoczne wyraźne włoski lub wyrostki np. szypuła kwiatostanu wełnianki szerokolistnej (Eriophorum latifolium), liście ośmiału mniejszego (Cerinthe minor).

Powierzchnia może też być silnie szorstka.

Powierzchnia chropowata jest pokryta drobnymi, ostrymi wyrostkami lub króciutkimi sztywnymi włoskami, zwykle w rzędach a nie na całej powierzchni.

Np. liście niektórych traw z rodzajów wiechlina (Poa) i trzcinnik (Calamagrostis).