atlas-roslin.pl
słownik botaniczny i ogrodniczy » liść »

rodzaje podziałów blaszki

⇊⇑ liść liść liść liśćliść⇐kształt brzegu organów płaskich (np. liści)⇒użyłkowanie (nerwacja) blaszki liściowej
☰

wcięcie [duże]

lat. incisura; slo. zárez;
[slov][plawski]

wcięcie [drobne]

lat. incisio; niem. Einschnitt; slo. zárez;
[slov][plawski]

wcięcie [tępe] (zatoka)

lat. sinus; slo. výkrojok;
[slov]
W polszczyźnie botanicznej stosuje się termin wcięcie na oznaczenie, różnej wielkości wcięć w płaszczyznę organu (np. blaszki liściowej), zwykle (domyślnie) jest to wcięcie ostre.

Terminu wcięcie używa się też dla wcięć tępych (wcięcie zatokowate, lat. sinus).

Wynikiem wcięć w płaszczyznę jest powstanie odcinków różnej wielkości: stosunkowo dużych klap, łatek i stosunkowo drobnych np. ząbków, karbów i uszek.W polszczyźnie botanicznej stosuje się termin wcięcie na oznaczenie, różnej wielkości wcięć w płaszczyznę organu (np. blaszki liściowej), zwykle (domyślnie) jest to wcięcie ostre.

space

Wynikiem wcięć w płaszczyznę jest powstanie odcinków różnej wielkości: stosunkowo dużych klap, łatek i stosunkowo drobnych np. ząbków, karbów i uszek.

odcinek [segment]

lat. segmentum; ang. leaf segment; niem. Blattabschnitt, Abschnitt; cz. úkrojek; slo. úkrojek;
[slov][ru_ls]

klapa (łatka)

lat. lobus, l.mn. lobi; ang. lobe; niem. Lappen; ros. лопасть; cz. lalok; slo. lalok

klapa (u łuszczyn)

lat. valva; cz. chlopeň
Odcinek to wydzielony przez wcięcie boczny fragment blaszki liściowej lub innej stosunkowo płaskiej części rośliny. W wąskim rozumieniu mówimy o odcinkach w przypadku blaszki liściowej rozciętej ±do nerwu głównego, dzielącej ją na "segmenty".

Klapą (lat. lobus) nazywamy odcinek szeroki, ±tępy; jeśli jest stosunkowo drobny możemy mówić o łatkach np. w przypadku bocznych odcinków płatków korony.

W przypadku liści mówimy, że jest klapowany gdy wcięcia lub zatoki sięgają ±połowy odległości środka blaszki.

Łatką nazywamy też stosunkowo drobną klapę np. wydzielony wolny, końcowy fragment płatków korony u zrosłopłatkowych.

Jeśli odcinek jest wąski i ostro zakończony (wąska łatka — lat. lacinia, -ae), to określa się tak podzielony brzeg jako wąsko i ostro wcinany (lat. laciniatus) lub po prostu wcinany.

Termin klapy (lat. valvae) jest też używany dla określenia części owocu typu łuszczyny lub torebki otwierającej się w znacznym stopniu. Odcinek to wydzielony przez wcięcie boczny fragment blaszki liściowej lub innej stosunkowo płaskiej części rośliny. W wąskim rozumieniu mówimy o odcinkach w przypadku blaszki liściowej rozciętej ±do nerwu głównego, dzielącej ją na "segmenty".

space

W przypadku liści mówimy, że jest klapowany gdy wcięcia lub zatoki sięgają ±połowy odległości środka blaszki.

space

Jeśli odcinek jest wąski i ostro zakończony (wąska łatka — lat. lacinia, -ae), to określa się tak podzielony brzeg jako wąsko i ostro wcinany (lat. laciniatus) lub po prostu wcinany.

space

blaszka podzielona

lat. folium divisum; niem. Spreitenabschnitten; cz. člěnený list
Definicje głębokości wcięć -wrębnych, -klapowanych, i -dzielnych różnią się u różnych autorów. Np. są różnice pomiędzy wielkościami przyjętymi przez polskich autorów (np. [59s171], [56s19], klapowany wg rysunku w [3]) a tymi przyjętymi u Rothmalera [40s25] i w Květena ČR [71.1s140]. Odpowiednie głębokości wcięć -wrębnych, -klapowanych, u polskich autorów są niemal o klasę większe niż w „zagranicznych” definicjach tych pojęć i zbliżają się odpowiednio do -klapowanych i -dzielnych wg kryteriów przyjętych poza polską literaturą. Przykłady na rysunkach poniżej nawiązują do definicji z [40s25] i [71.1s140]; jak to wygląda wg autorów polskich zostało pokazne przy pomocy wewnętrznego mniej kontrastowego konturu.
Blaszka liściowa podzielona ma wcięcia o różnej głębokości, przekraczające 1/5-1/3 połowy szerokości blaszki (przy wcięciach pierzastych) lub 1/5-1/3 długości blaszki (przy wcięciach dłoniastych); jeśli wcięcia są płytsze to mamy do czynienia z blaszką niepodzieloną o brzegu wcinanym (ząbkowany, karbowanym itd.).

Układ wcięć, ich kierunek, może być ±prostopadły do żyłki głównej - układ pierzasty lub może być skierowany ku podstawie blaszki liściowej - układ dłoniasty co określamy odpowiednim przedrostkiem pierzasto- lub dłoniasto- (-wrębne, -klapowane, -dzielne, -sieczne).

W zależności od głębokości wcięć wyróżniamy liście -wrębne, -klapowane, -dzielne, -sieczne

W zależności od parzystości liczby odcinków stosujemy określenia: nieparzysto lub parzysto np. nieparzysto pierzastosieczny.

W przypadku kolejnego rzędu podziału (odcinki pierwszego rzędu kolejny raz podzielone) stosujemy określenia liczebnikowe: podwójnie, potrójnie itd. np. podwójnie pierzastosieczny.Blaszka liściowa podzielona ma wcięcia o różnej głębokości, przekraczające 1/5-1/3 połowy szerokości blaszki (przy wcięciach pierzastych) lub 1/5-1/3 długości blaszki (przy wcięciach dłoniastych); jeśli wcięcia są płytsze to mamy do czynienia z blaszką niepodzieloną o brzegu wcinanym (ząbkowany, karbowanym itd.).

space

W zależności od głębokości wcięć wyróżniamy liście -wrębne, -klapowane, -dzielne, -sieczne

space

W przypadku kolejnego rzędu podziału (odcinki pierwszego rzędu kolejny raz podzielone) stosujemy określenia liczebnikowe: podwójnie, potrójnie itd. np. podwójnie pierzastosieczny.

rodzaje podziału blaszki

pierzasto-

lat. pinnati-; ang. distichous; niem. fiederförmig, fiedrig; cz. pařeno-
podzielenie blaszki lisciowej
pierzasto –wrębny, –klapowany, –dzielny, –sieczny
Podzielone na łatki ustawione w dwóch rzędach po obu stronach żyłki głównej blaszki liściowej.

Zobacz też pierzastozłożone.Podzielone na łatki ustawione w dwóch rzędach po obu stronach żyłki głównej blaszki liściowej.

space

dłoniasto-

lat. palmati-; niem. handförmig, fingerförmig; cz. dlanito-
podzielenie blaszki lisciowej
dłoniasto –wrębny, –klapowany, –dzielny, –sieczny
Podzielone wzdłuż linii promieniście rozchodzących się od podstawy blaszki liściowej.

Zobacz też dłoniastozłożone.Podzielone wzdłuż linii promieniście rozchodzących się od podstawy blaszki liściowej.

space

wrębny

lat. folium lobatum; niem. gelappt, -lappig; cz. laločný

dłoniastowrębny

lat. folium palmatilobatum; niem. handförmig gelappt, 3,5,7-lappig; cz. dlanitolaločný

pierzastowrębny

lat. folium pinnatilobatum; niem. fiederlappig; cz. pařenolaločný
Quercus robur (dąb szypułkowy)
XL
liście pierzastowrębne
podzielenie blaszki lisciowej
podzielenie blaszki lisciowej
liście wrębne - o wcięciach głębokich na ok. 1/3 ([71.1s140], [40s25]; nie dalej jak do 1/2 wg. [59s171]) w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym)

Takie liście są np. u dębu szypułkowego (Quercus robur).liście wrębne - o wcięciach głębokich na ok. 1/3 ([71.1s140], [40s25]; nie dalej jak do 1/2 wg. [59s171]) w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym)

space

klapowany

lat. folium fissum; niem. gespalten, -spaltig; cz. klaný

dłoniastoklapowany

lat. folium palmatifidum; niem. handförmig gespalten, 3,5,7-spaltig; cz. dlanitoklaný

pierzastoklapowany

lat. folium pinnatifidum; niem. fiederspaltig; cz. pařenoklaný
Acer pseudoplatanus
liście dłoniastoklapowane
podzielenie blaszki lisciowej
podzielenie blaszki lisciowej
liście klapowane - o rozcięciach do około połowy ([71.1s140], [40s25]; do 2/3 wg [59s171]) w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym)

Takie są np. liście dłoniastoklapowane u klona jawora (Acer pseudoplatanus).liście klapowane - o rozcięciach do około połowy ([71.1s140], [40s25]; do 2/3 wg [59s171]) w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym)

space

dzielny

lat. folium partitum; niem. geteilt, -teilig; cz. dílný

dłoniastodzielny

lat. folium palmatipartitum; niem. handförmig geteilt, 3,5,7-teilig; cz. dlanitodílný

pierzastodzielny

lat. folium pinnatipartitum; ang. pinnatifid; niem. fiederteilig; cz. pařenodílný
trójdzielny — folium tripartitum; cz. 3dílný
Taraxacum officinale coll. (mniszek lekarski (coll.))
liść pierzastodzielny
podzielenie blaszki lisciowej
podzielenie blaszki lisciowej
Przyrostek -dzielne stosuje się dla liści o blaszce rozciętej do około 2/3 ([71.1s140], [40s25]; nie mniej jak 2/3 wg. [59s171]) i głębiej w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym); poszczególne odcinki są jeszcze połączone ze sobą.

Np. liście pierzastodzielne są częste w rodzaju mniszek (Taraxacum).Przyrostek -dzielne stosuje się dla liści o blaszce rozciętej do około 2/3 ([71.1s140], [40s25]; nie mniej jak 2/3 wg. [59s171]) i głębiej w kierunku żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym); poszczególne odcinki są jeszcze połączone ze sobą.

space

sieczny

lat. folium sectum; niem. geschnitten, -schnittig; cz. sečný

dłoniastosieczny

lat. folium palmatisectum; niem. handförmig geschnitten, 3,5,7-schnittig; cz. dlanitosečný

pierzastosieczny

lat. folium pinnatisectum; niem. fiederschnittig; cz. pařenosečný
Descurainia sophia
podwójnie pierzastosieczny
podzielenie blaszki lisciowej
podzielenie blaszki lisciowej
liście -sieczne - o rozcięciach dochodących prawie do żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym); poszczególne odcinki są niemal wolne;liście -sieczne - o rozcięciach dochodących prawie do żyłki głównej (przy podziale pierzastym) lub w kierunku nasady blaszki (przy podziale dłoniastym); poszczególne odcinki są niemal wolne;