krótka charakterystyka
W przypadku mchów i większości wątrobowców możemy mówić o listkach, łodyżkach i chwytnikach /ryzoidach/ (a nie o liściach, łodydze i korzeniach), bo ich budowa jest silnie uproszczona, w szczególności nie ma anatomicznego zróżnicowania na elementy przewodzące (naczynia).
W nowym systemie klasyfikacji dawne mszaki ujęte jako Bryophyta nie istnieją i zostały podzielone na trzy gromady:
Wszystkie trzy gromady charakteryzują się w przemianie pokoleń dominacją (haploidalnego) gametofitu (! u pozostałych "roślin lądowych" - paprotników i nasiennych, gametofit jest silnie zredukowany).
Sporofit mszaków nie jest tak okazały jak gametofit, (prawie zawsze) nie prowadzi fotosyntezy i niejako pasożytuje na gametoficie.
Większość mszaków to rośliny lądowe, ale siedlisk wilgotnych. Do zapłodnienia potrzebują wody, w której mogą przepływać plemniki. To uzależnienie od wilgotnych siedlisk odróżnia je od pozostałych wyższych roślin zarodnikowych i od roślin nasiennych.
· Gametofit w formie ulistnionej łodyżki z listkami niepodzielonymi, co najwyżej brzegiem ząbkowanymi, zwykle wydłużonymi i ostro zakończonymi, często z żebrem; komórki listków krótkie lub wydłużone, często miejscami w ponad jednej warstwie.
· W budowie anatomicznej występuje funkcjonalne zróżnicowanie na elementy mechaniczne, okrywowe i czasem prymitywne przewodzące. Chwytniki wielokomórkowe, licznie wyrastają w dolnej części łodygi, tworząc czasem pilśniowatą otulinę. · Sporofit zbudowany ze stopy, i długiej, szczeciniastej sety oraz zarodni, wewnątrz z kolumienką otoczoną przez zarodniki. Zarodnia jest zamknięta wieczkiem, odpadającym po dojrzeniu zarodników. Na brzegu puszki w większości gatunków znajduje się ozębnia (perystom, rąbek), z pojedynczego lub podwójnego wieńca sztywnych ząbków. · Splątek blaszkowaty, plechowaty lub nitkowaty rozgałęziony. W Polsce występuje prawie 680 gatunków mchów (677 wg [360]).
| ||||
· Gametofit w formie plechy
· LUB ulistnionej łodyżki z dwoma rządami listków (czasem trzeci, brzuszny rząd, z odmiennymi łuskowatymi listkami); listki czasem podzielone, przeważnie zaokrąglone; zawsze bez żebra, z jedną warstwą krótkich komórek. | ||||
· Gametofit plechowaty, rozetkowaty, przyrośnięty do gleby jednokomórkowymi chwytnikami. Każda komórka gametofitu z jednym dużym chloroplastem, z jednym dużym pirenoidem (jak u glonów zielenic). Brak ciałek oleistych (to odróżnia od podobnych plechowatych wątrobowców).
· Skórka z licznymi dwukomórkowymi aparatami szparkowymi. Przestwory powietrzne tkanki, z czasem wypełniają się śluzem i rozwijają się w nim kolonie sinic z rodzaju Nostoc, nadając plesze niebieskawozielone zabarwienie. · Rodnie i plemnie zagłębione w plesze (endogeniczne). · Sporofit stosunkowo duży, wydłużony rogowato, zielony (asymilujący), zbudowany ze stopy i wydłużonej zarodni. Zarodnia przyrasta w dolnej części, nad stopą, zarodniki dojrzewają począwszy od górnej części i tam zarodnia otwiera się dwoma podłużnymi klapami (w środku jest nitkowata kolumienka). Zarodnia z jedno lub kilkukomórkowymi sprężycami. · Splątek słabo wykształcony. ⇒ Anthocerotophyta (glewiki)
syn. Anthoceratopsida · 360 W Polsce występują 4 gatunki glewików, z czego dwa są częste. | ||||
· Gametofit plechowaty
· LUB w formie ulistnionej łodyżki (dwa rzędy listków, czasem trzeci odmienny po stronie brzusznej), przytwierdzony do podłoża jednokomórkowymi chwytnikami. · Listki zwykle z jednej warstwy niezróżnicowanych komórek, całobrzegie, ząbkowane, orzęsione lub podzielone na płaty. Każda komórka gametofitu z licznymi, drobnymi chloroplastami i ciałkami oleistymi (ich wielkość, barwa i liczba jest ważną cechą diagnostyczną, dostępną przyżyciowo). · Sporofit zbudowany ze stopy, bezzieleniowej sety (trzonka sporangialnego) oraz zarodni. Zarodnia kulista lub walcowata, jasnobrązowa do prawie czarnej; wewnątrz bez kolumienki, ale ze sprężycami; otwiera się eksplozywnie czterema klapami lub rozpada się. · Często rozmnażają się wegetatywnie przez rozmnóżki i regenerację z fragmentów. Splątek słabo wykształcony, kilkukomórkowy. ⇒ Marchantiophyta (wątrobowce)
syn. Hepaticae · 360 W Polsce występuje prawie 260 gatunków wątrobowców.
| ||||