Allium sativum L. [🔉 āl·li·um sa·tī·wum]

Czosnek jest ważnym warzywem przyprawowym. Specyficzny ostry zapach i smak zawdzięcza olejkom eterycznym obecnym w cebuli i w mniejszym stopniu w liściach.

Wartość energetyczna czosnku wynosi 110-145kcal/100 g. Zawartość białka 6.4g/100 g, tłuszczu 0.5g/100 g, węglowodanów 28.5g/100 g. Zawartość witamin jest niewysoka.Czosnek jest ważnym warzywem przyprawowym. Specyficzny ostry zapach i smak zawdzięcza olejkom eterycznym obecnym w cebuli i w mniejszym stopniu w liściach.

W medycynie wykorzystuje się Allii sativi bulbi pulvis (sproszkowana cebula czosnku) — krojone, liofilizowane lub suszone i sproszkowane cebule czosnku.

Zwłaszcza świeży ma silnie działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne, przy bardzo niskiej toksyczności dla organizmu. Obniża także ciśnienie krwi.

W formie świeżej (rzadziej suszony lub konserwowany solą w formie pasty) jest używany jako przyprawa w kuchni. Spożywany także świeży lub marynowany, jako dodatek do potraw.W medycynie wykorzystuje się Allii sativi bulbi pulvis (sproszkowana cebula czosnku) — krojone, liofilizowane lub suszone i sproszkowane cebule czosnku.

W formie świeżej (rzadziej suszony lub konserwowany solą w formie pasty) jest używany jako przyprawa w kuchni. Spożywany także świeży lub marynowany, jako dodatek do potraw.

Czosnek rozmnażany jest wegetatywnie przez cebulki (ząbki) pochodzące z cebuli złożonej (główki) lub rzadziej, u odmian tworzących kwiatostan, przez cebulki powietrzne, tworzące się w kwiatostanie.Czosnek rozmnażany jest wegetatywnie przez cebulki (ząbki) pochodzące z cebuli złożonej (główki) lub rzadziej, u odmian tworzących kwiatostan, przez cebulki powietrzne, tworzące się w kwiatostanie.

Ząbki czosnku sadzi się zależności od typu (patrz akapit odmiany) w terminie jesiennym (druga połowa września, pierwsza października) lub wczesnowiosennym (gdy tylko jest możliwa uprawa roli) w marcu lub na początku kwietnia.

Czosnek sadzony jesienią powinien przez zimą dobrze ukorzenić się ale nie za bardzo się rozwinąć, tak aby dobrze zimował. Ząbki czosnku sadzi się zależności od typu (patrz akapit odmiany) w terminie jesiennym (druga połowa września, pierwsza października) lub wczesnowiosennym (gdy tylko jest możliwa uprawa roli) w marcu lub na początku kwietnia.

Stosuje się rozstawę rzędów co 30-45 cm, w rzędzie sadzi się co 4-10 cm (gęściej drobniejsze ząbki). Na zagonach sadzi się w rzędy co 20-25 cm. Głębokość sadzenia zimowego wynosi 5-8 cm, wiosennego 3-5 cm. Ząbki sadzi się wciskając piętką w dół.

Wielkość uzyskanych główek czosnku jest proporcjonalna do wielkości sadzonych ząbków.

Do sadzenia można też używać cebulki powietrzna z kwiatostanów. I w tym wypadku korzystniejsze jest wybieranie największych z nich. Ich zaletą jest brak chorób i nicieni przenoszonych wraz z ziemią.Stosuje się rozstawę rzędów co 30-45 cm, w rzędzie sadzi się co 4-10 cm (gęściej drobniejsze ząbki). Na zagonach sadzi się w rzędy co 20-25 cm. Głębokość sadzenia zimowego wynosi 5-8 cm, wiosennego 3-5 cm. Ząbki sadzi się wciskając piętką w dół.

Do sadzenia można też używać cebulki powietrzna z kwiatostanów. I w tym wypadku korzystniejsze jest wybieranie największych z nich. Ich zaletą jest brak chorób i nicieni przenoszonych wraz z ziemią.

Czosnek jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie. Wszelkie zabiegi uprawowe należy przeprowadzać ostrożnie aby nie uszkodzić płytkiego i słabego systemu korzeniowego. Bardzo korzystne jest ściółkowanie gleby.

Wysoce zalecane jest usuwanie tworzących się pędów kwiatostanowych, pozostawiając tylko potrzebne dla uzyskania cebulek powietrznych. Zabieg ten sprzyja tworzeniu większych ząbków.Czosnek jest bardzo wrażliwy na zachwaszczenie. Wszelkie zabiegi uprawowe należy przeprowadzać ostrożnie aby nie uszkodzić płytkiego i słabego systemu korzeniowego. Bardzo korzystne jest ściółkowanie gleby.

Czosnek jest wrażliwy na choroby warzyw cebulowych, dlatego należy zachować 4-5 letnią przerwę w uprawie go lub innych cebulowych. Lepiej nie uprawiać w tym czasie innych korzeniowych. Dobrą rośliną poprzedzającą jest fasola, ogórek, pomidor lub sałata.

Przy uprawie czosnku zimującego roślina poprzedzająca musi być zbierana odpowiednio wcześnie, tak aby móc wysadzić czosnek w terminie (druga połowa września i pierwsza października).

Z uwagi na wrażliwość na zachwaszczenie pole winno być od nich wolne.Czosnek jest wrażliwy na choroby warzyw cebulowych, dlatego należy zachować 4-5 letnią przerwę w uprawie go lub innych cebulowych. Lepiej nie uprawiać w tym czasie innych korzeniowych. Dobrą rośliną poprzedzającą jest fasola, ogórek, pomidor lub sałata.

Z uwagi na wrażliwość na zachwaszczenie pole winno być od nich wolne.

Czosnek może zimować w gruncie. 1-2-miesięczny okres chłodu <10°C jest konieczny dla tego aby by w przyszłym sezonie wytworzył główkę. Na wiosnę rozpoczyna wegetację gdy ziemia ogrzeje się do temperatury 3-5°C.

W okresie tworzenia główek wysokie temperatury są korzystne.Czosnek może zimować w gruncie. 1-2-miesięczny okres chłodu <10°C jest konieczny dla tego aby by w przyszłym sezonie wytworzył główkę. Na wiosnę rozpoczyna wegetację gdy ziemia ogrzeje się do temperatury 3-5°C.

Główki są tworzone w warunkach długiego dnia. Przy krótkim dniu rosną przede wszystkim liście.Główki są tworzone w warunkach długiego dnia. Przy krótkim dniu rosną przede wszystkim liście.

Wymagania glebowe czosnku są wyższe niż cebuli. Optymalna gleba jest żyzna, próchnicza, głęboko uprawiona, zasobna w wodę ale nie podmokła, o odczynie obojętnym. Na słabych glebach plon jest niski. Wymagania nawozowe są wysokie, szczególnie w okresie tworzenia liści, w maju.

Czosnek ma słaby i płytki system korzeniowy. Jego wymagania wodne są wysokie, szczególnie w okresie letnim, gdy tworzy główkę. Jednak gleba nie może być podmokła gdyż czosnek w takich warunkach jest wrażliwy na gnicie. Wymagania glebowe czosnku są wyższe niż cebuli. Optymalna gleba jest żyzna, próchnicza, głęboko uprawiona, zasobna w wodę ale nie podmokła, o odczynie obojętnym. Na słabych glebach plon jest niski. Wymagania nawozowe są wysokie, szczególnie w okresie tworzenia liści, w maju.

Dojrzałość czosnku do zbioru poznaje się u czosnków nie tworzących kwiatostanu po załamaniu przez połowę roślin łodygi rzekomej i zasychaniu liści. U czosnków tworzących kwiatostan łodyga rzekoma nie załamuje się, a dojrzałość do zbioru poznaje się rozpoczęciu zasychaniu liści, na główce powinno być 3-5 warstw pergaminowej łuska. W tym czasie zanikają też korzenie.

Lepiej zebrać czosnek zbyt wcześnie niż zbyt późno. Czosnek "przeterminowany" ma główki mniej ścisłe, rozsypujące się i gorzej przechowujące się. Pozostawiony zbyt długo w gruncie po dojrzeniu, ponownie wytwarza korzenie, które kurczą się i wciągają ząbki na kilka centymetrów głębiej w ziemię.Dojrzałość czosnku do zbioru poznaje się u czosnków nie tworzących kwiatostanu po załamaniu przez połowę roślin łodygi rzekomej i zasychaniu liści. U czosnków tworzących kwiatostan łodyga rzekoma nie załamuje się, a dojrzałość do zbioru poznaje się rozpoczęciu zasychaniu liści, na główce powinno być 3-5 warstw pergaminowej łuska. W tym czasie zanikają też korzenie.

Czosnek ozimy dojrzewa zwykle na początku lipca, sadzony wiosną zbiera się w końcu lipca.

Zbiera się przez podkopanie i wyciągnięci główki. Zebrane główki muszą być dobrze dosuszone. Pozostawienie w tym czasie liści, aż do całkowitego wyschnięcia, sprzyja powiększeniu ząbków. Suche liście przycina się do kilku cm, korzenie przycina się maksymalnie blisko piętki.

Czosnek odmian tworzących pędy kwiatostanowe gorzej się przechowuje. Najdłużej można przechować czosnek dobrze dosuszony i ściśle okryty łuskami, w przewiewnym i mało wilgotnym miejscu, w temperaturze nieco poniżej 0°C utrzymuje się 4-9 miesięcy. W wyższych temperaturach po pewnym czasie zaczyna rosnąć.Czosnek ozimy dojrzewa zwykle na początku lipca, sadzony wiosną zbiera się w końcu lipca.

Czosnek odmian tworzących pędy kwiatostanowe gorzej się przechowuje. Najdłużej można przechować czosnek dobrze dosuszony i ściśle okryty łuskami, w przewiewnym i mało wilgotnym miejscu, w temperaturze nieco poniżej 0°C utrzymuje się 4-9 miesięcy. W wyższych temperaturach po pewnym czasie zaczyna rosnąć.

Są dwa zasadnicze typy uprawianych odmian czosnków:

• czosnek zimujący w gruncie, "ozimy" — wiele odmian wytwarza pęd kwiatostanowy z cebulkami powietrznymi, źle przechowuje się przez zimę i właściwą metodą jest sadzenie jesienią z zimowaniem w gruncie

• czosnek wiosenny, z reguły nie wytwarzający pędów kwiatostanowych — lepiej przechowuje się przez zimę, właściwą metodą uprawy jest sadzenie wczesną wiosną, można też sadzić w terminie jesiennymSą dwa zasadnicze typy uprawianych odmian czosnków:

• czosnek wiosenny, z reguły nie wytwarzający pędów kwiatostanowych — lepiej przechowuje się przez zimę, właściwą metodą uprawy jest sadzenie wczesną wiosną, można też sadzić w terminie jesiennym

Poza tym cechą odmianową jest barwa łusek (białe, fioletowe, brązowawe), wielkość ząbków i ich liczba w główce, ostrość.Poza tym cechą odmianową jest barwa łusek (białe, fioletowe, brązowawe), wielkość ząbków i ich liczba w główce, ostrość.