Helianthus annuus L.

Odmiany zbliżone do typu są bardzo wysokie, osiągają 200 – 300 cm ale są też niższe odmiany ozdobne o wysokości w okolicy jednego metra, a nawet karłowe, doniczkowe, o wysokości 40 – 60 cm.

Ozdobę stanowią bardzo duże, żółte kwiaty (koszyczki kwiatowe). U odmian ozdobnych koszyczki są mniejsze niż u uprawianych na nasiona i zwykle całkowicie lub częściowo pełnokwiatowe tj. z kwiatami języczkowatymi także w obrębie tarczy koszyczka, zabarwionymi w odcieniach brązu, różowego lub purpurowego. Odmiany ozdobne często też tworzą po kilka-kilkanaście "kwiatów" na jednym pędzie.

Kwitnie od lipca, praktycznie do października.

Można sadzić po kilka, w nieregularnej grupie na rabatach kwiatowych w funkcji okazałych soliterów. Odmiany karłowate można sadzić w dużych pojemnikach. Poza tym można ze słoneczników, posadzonych w szeregu, tworzyć osłony o charakterze żywopłotu kwiatowego. Użytkowane też na kwiaty cięte, choć umiarkowanie trwały. Jest klasycznym składnikiem ogrodów naturalistycznych i wiejskich (rustykalnych).

W medycynie stosuje się Helianthi annui oleum raffinatum (olej słonecznikowy oczyszczony) — olej tłusty otrzymany z nasion przez mechaniczne tłoczenie lub ekstrakcję; następnie oczyszczany; może być dodany odpowiedni przeciwutleniacz. Nie jest ujęty w famakopei, ale stosowany w lecznictwie ludowym Flos Helianthi (kwiat słonecznika).

Wymaga pełnego słońca. Gleba żyzna, nie nazbyt sucha. Dla szybkiego wzrostu i obfitego kwitnienia wskazane nawożenie w trakcie uprawy i podlewanie w razie potrzeby; z uwagi na głęboki system korzeniowy radzi sobie z okresową posuchą.

Nasiona duże (20 – 50 szt./g), jadalne. Wysiew wprost do gruntu, w końcu kwietnia i w maju. Wschody muszą nastąpić po ostatnich przymrozkach, na które słonecznik jest zupełnie nieodporny. Rośliny zakwitają 10 – 12 tygodni od wysiewu (ok. 2.5 miesiąca). Jako że doskonale sprawdza się niekłopotliwy wysiew wprost do gruntu, przygotowanie rozsady jest niejaką przesadą. Gdyby się jednak na nią decydować należy robić pojedyncze sadzonki w doniczkach, do sadzenia z nienaruszoną bryłą korzeniową, ponieważ słonecznik bardzo źle znosi uszkodzenia systemu korzeniowego).

Sieje się gniazdowo po kilka (2 – 5) nasion w dołku (potem przerywa się zostawiając jedną najdorodniejszą siewkę), w rozstawie zależnej od rosłości odmiany. Odmiany niskie zwykle co 25 – 35 cm w rzędzie i 50 – 70 cm między rzędami. Rosłe odmiany na nasiona (tarcze), wymagają rozstawy 50 × 70 cm.

W uprawach polowych ma stosunkowo niskie wymagania glebowe; najlepiej rośnie na glebach ciężkich ale ciepłych i nie zbitych; w cieplejszych rejonach kraju. W uprawie jako międzyplon, o charakterze zielonego nawozu (poprawia strukturę gleby), zimą zupełnie wymarza.