Dla precyzyjnego opisu kształtu blaszki liściowej (czy innego organu) oprócz określenia obrysu czyli zgrubnej formy, należy podać kształt nasady i wierzchołka, ewentualnie rodzaj wcięć i formę brzegu blaszki liściowej.
Rzeczywisty kształt organu płaskiego (np. liścia) jest mniej lub bardziej złożony i trudny lub wręcz niemożliwy do precyzyjnego opisu słownego (spójrzmy choćby na wielokrotnie złożone liście paproci). Nazwa podana w opisie dotyczy mniej lub bardziej uproszczonego obrysu kształtu organu.
Kształty wywiedzione od wielokątów: kwadratowy, rombowy, trójkątny mają ±zaokrąglone rogi.
Jeśli kształt jest węższy lub szerszy od "przeciętnego" to dodaje się określenie wąsko- np. wąskolancetowaty lub szeroko- np. szerokoeliptyczny.
Dla "wąskich kształtów" w "kluczu Szafera" funkcjonuje określenie podłużnie- np. podłużnieeliptyczny; wydaje się, że lepiej ujmuje istotę rzeczy człon wąsko-.
Formy jajowate i deltowate o silnie skróconej długości w stosunku do szerokości mogą też być dookreślone przez spłaszczony- np. spłaszczonojajowaty.
Jeśli kształt nieco odbiega do dopasowywanej formy to w terminologii łacińskiej użyty jest przedrostek sub- oddawany w polszczyźnie przez "prawie", "zbliżony do" lub formę umniejszającą np. okrągławy, prawie trójkątny, zbliżony do nerkowatego.
liście o symetrycznej dolnej i górnej części
Szereg kształtów wywodzących się od elipsy (okrągły, eliptyczny, podługowaty i pochodne) — figura jest tępo zakończona na obu końcach i symetryczna w dwóch osiach oraz zaostrzonoeliptyczne oraz lancetowate w tradycyjnym rozumieniu.
okrągły
lat.rotundus, rotundatus, orbiculatus, circularis; ang. circular; niem. kreisrund; ros. округлый, круглый; cz. okruhlý; slo. okrúhlý;
Elipsa to figura geometryczna o dwóch prostopadłych osiach; szczególnym jej przypadkiem jest okrąg. Za eliptyczne liści przyjmuje się gdy stosunek długości do szerokości jest w przedziale 6:5 do 5:2 tj. 1.2 do 2.5. Typowy liść eliptyczny jest około dwa razy dłuższy niż szerszy, w obrysie elipsy, najszerszy w środku długości, o wierzchołku i nasadzie tępej.
Liść podługowatoeliptyczny to wydłużony eliptyczny tj. o stosunku długości do szerokości 5:2 tj. 2.5×.
Jeśli ten stosunek jest większy to mamy do czynienia z kształtami podługowatymi.
podługowaty
lat.oblongus; ang. oblong, broadly linear; niem. länglich; ros. продолговатыи; cz. podlouhlý; slo. podlhovastý;
Termin podługowaty jest różnie traktowany.
Należy precyzyjnie przyjąć, że podługowaty to forma wydłużona eliptyczna, stosunkowo wąska, ± (2.5)3-8 × dłuższa niż szersza, na znacznym odcinku brzegi powinny być do siebie ±równoległe, zarówno nasada jak i koniec tępe, stopniowo zaokrąglone. [475s133+77][471s308] Taki jak u rdestnicy kędzierzawej (Potamogeton crispus). [40s23] W miarę zwężania podługowaty przechodzi w równowąski.
Niekiedy termin traktowany szeroko, pasujący do wielu form wydłużonych: w środkowej części jest najszerszy i stosunkowo równomiernie zwęża się ku podstawie i ku końcowi blaszki liściowej; jak u kokoryczki wielokwiatowej (Polygonatum multiflorum) [można go określić jako typowy lancetowaty! najszerszy w środku]. [71.1s139]
Równowąskopodługowaty jak podługowaty ale wąski, przynajmniej 6× dłuższy niż szerszy.
Liście podługowate, stosunkowo szerokie w stosunku do długości i na znacznym odcinku o równoległych do siebie brzegach, na szczycie zaokrąglone lub krótko zaostrzone.
Forma listków stosunkowo często spotykana u mszaków.
zaostrzonoeliptyczny
lat.acuminato-ellipticus; ros. заостренно эллиптический;
typologia liści lancetowatych i zaostrzonoeliptycznych wg Fedorov et al. - lancetowaty to po prostu zaostrzony na końcach podługowaty (wąskoeliptyczny)
Liście w obrysie eliptyczne, z symetryczną górną i dolną połową, ale o ostrych końcach.
tradycyjny lancetowaty
Ostro zakończone formy podługowate, tj. zaostrzonopodługowate i wąskozaostrzonopodługowate odpowiadają tradycyjnemu rozumieniu terminu lancetowaty (najszerszy w środkowym odcinku).
Tak jest w kluczu Rothmallera i "kluczu Szafera" lancetowaty jest najszerszy w środkowej części i dość wąski (3-8:1) jak u babki lancetowatej (Plantago lanceolata); tak też przedstawia typologię form lancetowatych fundamentalna morfologia radziecka. [471]
rombowaty
lat.rhombeus, folium rhombeum; niem. rautenförmig, rhombisch; cz. kosočtverečný
Liść pojedynczy o blaszce w zarysie rombowatej najszerszej w połowie.
zwykle przyjmuje się, że liście lancetowate mają formę podługowatojajowatą, są najszersze w dolnej 1/3 długości, ich wierzchołek może być tępy, ostry lub innego rodzaju, co należy uwzględnić w opisie
bardziej tradycyjne ujęcie liści lancetowatych jako w środku najszerszych; lancetowaty to po prostu zaostrzony na końcach podługowaty (wąskoeliptyczny)
liście jajowate z zaostrzonym końcem; ich wąskie warianty to liście lancetowate wg wielu współczesnych ujęć
liście lancetowate i odwrotnielancetowate
Termin lancetowaty jest mało precyzyjny. W zależności od ujęcia to zwykle seria kształtów umiarkowanie wydłużonych i dość wąskich, ±ostro zakończona lub przytępiona na obu końcach oraz najszerszych w środkowej, dolnej lub górnej części.
1° umiarkowanie wydłużony do dość wąskiej (3-4(8) × dłuższą niż szerszą)
3° we florze Czech, Słowacji [84.1s92] i słowniku Kew [475s133+66] przyjmują lancetowaty jako najszerszy w dolnej połowie ± na 1/3 od nasady blaszki liściowej (jak u krwawnicy pospolitej (Lythrum salicaria)[71.1s140]); w większości współczesnej literatury anglojęzycznej mamy do czynienia z taką interpretacją terminu lancetowaty, precyzyjnie odpowiada to zaostrzonopodługowatojajowatemu;
najszerszy ale w górnej połowie nazywany jest w tym ujęciu odwrotnielancetowatym
Precyzję określenia może zapewnić użycie takich określeń w miejsce lancetowatego jak: wąskoeliptyczny lub podługowaty (gdy w środku najszerszy i końce tępe), zaostrzonopodługowaty (gdy koniec ostry), podługowatojajowaty (gdy najszerszy poniżej połowy i zaostrzony na końcu) i zaostrzonopodługowatojajowaty (gdy najszerszy poniżej połowy i zaostrzony na końcu) itd. [471s38]
odwrotnielancetowaty
lat.oblanceolatum; ang. oblanceolate; niem. verkehrteilanzettlich; cz. obkopinatý
Kształty jajowate są bocznie symetryczne ale górna i dolna część nie jest symetryczna; dolna część jest szersza od górnej.
Dolna część jest bardziej zaokrąglona od górnej, która może być tępa (u "typowych jajowatych") albo ostra, zaostrzona lub inaczej zakończona, co należy podać w opisie kształtu np. zaostrzonojajowaty (jajowaty z zaostrzonym wierzchołkiem).
Szerokojajowate są ok. 1.25× dłuższe niż szersze (5:4).
Podługowatojajowate są 2.5-5× dłuższe niż szersze (5:2 - 5:1); są one identyczne z lancetowatymi ujmowanymi jako te które są najszersze w dolnej części i tak też najczęściej się je nazywa.
Kształty odwrotniejajowate mają proporcje jak wyżej, ale są najszersze w górnej połowie.
odwrotniejajowaty
lat.obovatus, folium obovatum; ang. obovate; niem. verkehrteiförmig; cz. obvejčitý; slo. obrátene vajcovitý;
lat.folium obcordatum; niem. verkehrtherzförmig; cz. obsrdčitý
odwrotniesercowaty
Liść pojedynczy o blaszce z sercowato wykrojonym końcem i z podstawą zwężającą się.
łopatkowate
lat.folium spathulatum; ang. spatulate; niem. spatelförmig, spatelig; cz. kopisťovitý
łopatkowaty
Liść pojedynczy o blaszce 2-4 × dłuższej niż szerszej, w górze najszerszej i z ± zaokrąglonym zakończeniem oraz stopniowo zwężającej się ku podstawie.
trójkątny
lat.folium triangulatum; niem. dreieckig; cz. trojúhelnikovitý
trójkątniejajowaty
trójkątniejajowaty
Kształtem przypomina trójkąt (± równoboczny [71.1s142]; 1-3 × dłuższe niż szersze [40s24]).
strzałkowaty (liść)
lat.folium sagittatum; niem. pfeilförmig; cz. střelovitý
Liść pojedynczy o podstawie blaszki liściowej wyciągniętej w dwa ostro zakończone płaty, kąt pomiędzy nimi jest ostry.
oszczepowaty[liść]
lat.folium hastatum; niem. spießförmig; cz. hrálovitý list
Liść pojedynczy z blaszką która ma podstawę wyciągniętą w dwie wydłużone, zaostrzone klapy rozstawione na boku lub wywinięte do góry; kąt pomiędzy klapami jest rozwarty.
klinowaty (liść)
lat.folium cuneatum; niem. keilförmig; cz. list klinovitý
klinowata blaszka liściowa
klinowata
Liść pojedynczy o blaszce 2-4 × dłuższej niż szerszej, w górze najszerszej i ± tępo zakończonej oraz stopniowo zwężającej się ku podstawie.
jajowatorombowaty
lat.folium trullatum; niem. deltoid; cz. kosnikovitý
odwrotnie jajowatorombowaty
Liść pojedynczy o blaszce w zarysie rombowatej najszerszej w 1/3 od klinowato zakończonej podstawy, blaszka zakończona tępo.
Liść pojedynczy o blaszce przypominającej kształtem skrzypce tj. z łagodnym przewężeniem w okolicy lub poniżej środka.
nerkowaty (liść)
lat.folium reniforme; ang. nephroid; niem. nierenförmig; cz. ledvinitý
Blaszka liściowa o kształcie nerki tj. szersza niż dłuższa, od zewnątrz zaokrąglona, od wewnętrznej strony z tępym wykrojeniem.
Liście silnie wydłużone
równowąski, taśmowaty
lat. folium lineare; niem. linealisch, lineal; ang. linear; cz. čárkovitý
taśmowaty — lat. folium taeniiforme; niem. bandförmig; cz. páskovitý
Silnie wydłużony, wielokrotnie (ok. 10 ×) dłuższy niż szerszy, stosunkowo wąski i na większości biegu jednakowej szerokości tj. o równoległych brzegach. Liście większości wiechlinowatych (Poaceae) są równowąskie.
mieczowaty
lat. folium ensiforme; niem. schwertförmig; cz. mečovitý
mieczowaty
Odmiana liścia równowąskiego ale stosunkowo szersza, o ± równoległych brzegach. Sztywne, grubsze, liście tego rodzaju ale z silnym nerwem środkowym i składające się wzdłuż linni środkowej określamy jako mieczowate np. w rodzaju Iris i tatarak zwyczajny (Acorus calamus).
szpilkowaty, igiełkowaty
lat. folium acerosum; niem. nadelförmig; cz. jehlicovitý
Liść igiełkowaty (szpilkowaty) jest sztywny, wąski, mniej więcej jednakowej szerokości, na końcu zwykle ostro zakończony.
/Szafer, Wł., Kulczyński, St., Pawłowski, B., 1988 [3]/ podają terminy szpilkowaty i igiełkowaty nie definiując ich; terminu szpilki używają wobec liści drzew z rodziny sosnowatych (Pinaceae). /Rutkowski L., 1998 [15]/ używa w tym samym kontekście terminu igły. W praktyce rozróżnienia terminów szpilkowaty-igiełkowaty nie jest czynione i są to synonimy; podobnie jak zamiennie mówi się o drzewach szpilkowych i drzewach iglastych.
szydlasty
lat. folium subulatum; niem. pfriemlich; ang. subulate; cz. šidlovitý
Liść szydlasty (szydłowaty) jest sztywny i bardzo wąski, zwężający się ku ostro, szpiczasto zakończonej górze — formy takiej jak szydło.
szczeciniasty, nitkowaty, włosowaty
szczeciniasty — lat. folium setiforme; niem. borstenförmig, borstlich; cz. štětinovitý
nitkowaty — lat. folium filiforme; niem. fadenförmig, fädlich; and. filiform; cz. niťovitý