opis
Roślina okazała, wieloletnia, jednokrotnie owocująca potem zamierająca (monokarpiczna). W dobrych warunkach owocuje w drugim roku od skiełkowania, w gorszych po kilku latach.
Liście odziomkowe i dolne liście łodygowe bardzo duże, 50-150(300) cm długości. Blaszka liściowa podzielona na trzy segmenty lub podzielona nieparzystopierzasto. Szczytowy segment szerokojajowaty trójdzielny lub -sieczny lub podzielony pierzaście na ostro zaostrzone łatki. Brzeg blaszki nierwównomiernie piłkowany. Boczne segmenty blaszki liściowej na ogonkach, w zarysie szerokojajowate do wydłużonych-jajowatych, nieparzystopierzasto podzielone, łatki trójkątnie lancetowate, na szczycie zwykle wyciągnięte i ostro zakończone.
Górne liście łodygowe mniejsze, z otwartą, długą i wąską gatką.
Listki kielicha widoczne, trójkątne zaostrzone, zielone. Płatki korony białe, brzeżne w baldaszku wyraźnie większe, 10-12 mm długości, głęboko rozcięte.
Zalążnia gęsto odstająco owłosiona.
Owoce jajowate, wydłużone jajowate do owalnych, 10-12(14) mm długości i 6-8 mm szerokości, grzbietobrzusznie spłaszczone. Powierzchnia naga lub owłosiona, brzegiem z odstającymi zagiętymi szczecinkami.
występowanie
Pochodzi z północnego i zachodniego Kaukazu. W wielu krajach to gatunek inwazyjny, tworzy niemal jednogatunkowe większe lub mniejsze grupy.
• zadomowiony, inwazyjny
• inwazyjny w skali kraju
• kenofit (Kn)
• Pochodzenie: Kaukaz i tereny przyległe.
• Czas przybycia na teren Polski: 1973r.
• Kategoria inwazyjności: IV (najwyższa) 18pkt.: gatunek o bardzo dużym wpływie w Polsce — znana jest zarówno duża liczba stanowisk i duża liczebność na nich; zwiększa się liczba stanowisk lub zajmowany obszar
• Zagrożenia: ekologiczne (bardzo istotne), ekonomiczne (bardzo istotne), społeczne (bardzo istotne)
• Zasięg regionalny (występuje w dwóch i większej liczbie regionów lub województw)
• Populacje: występują na przeważającym obszarze Polski, przeważnie z dużą liczbą osobników lub w dużych skupieniach
• Dynamika: stopniowo zajmuje nowe stanowiska
• Kolonizuje siedliska/zbiorowiska: przede wszystkim częściowo przeobrażone lub o charakterze naturalnym
• Wnika do siedlisk/zbiorowisk: antropogenicznych · częściowo przeobrażonych · o charakterze naturalnym.
• Główne typy siedlisk będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, do których wnika:
· 6430 (szczególnie) — ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium)
· 6510 — niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris)
· 6520 — górskie łąki konietlicowe użytkowane ekstensywnie (Polygono-Trisetion)
barszcz Sosnowskiego
Bliskim gatunkiem jest barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi). Podawane w literaturze cecha różnicująca H. sosnowskyi — liście słabiej podzielone, o zaokrąglonych odcinkach; brzeżne płatki w baldaszku krótsze niż u barszczu Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum) — nie pozwalają w praktyce pewnie odróżnić tych dwóch gatunków. Podział blaszki liściowej jest bardzo zmienny w obrębie jednej populacji, u roślin w różnym wieku, mniej lub bardziej ocienionych i w obrębie tego samego piętra liści na jednym egzemplarzu. Inne cechy różnicujące dotyczące owłosienia szypuł w baldachu, kształtu owoców i smug wydzielniczych, systemu korzeniowego są podawane niekonsekwentnie lub niejasno.
Często przyjmuje się istnienie tylko wcześniej opisanego barszczu Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum) (w szerszym ujęciu) — gdzie barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) miałby być synonimem lub odmianą tego pierwszego.
wybrane okazy · selected collections ⇈
leg. Jarosław Makowski
/Sigmaringen, Niemcy/
leg. Michał Smoczyk, msmoczyk at wp pl
/Góry Orlickie, Graniczna/
leg. Jacek Soboń
/Jelenia Góra, Goduszyn przy drodze/
wymagania i uprawa
Wymagania (optimum rozwoju/konkurencyjności na naturalnych stanowiskach wg ekologicznych liczb wskaźnikowych): światło — umiarkowane słońce lub pełne słońce • woda — gleba wilgotna • próchnica — gleba mineralno-próchnicza, zasobna w humus • ciepło — miejsce umiarkowanie chłodne lub miejsce przeciętnie ciepłe • zwięzłość — gleba kamienista, żwirowa lub gleba lekka, piaszczysta lub gleba średnio zwięzła • żyzność — podłoże żyzne