atlas-roslin.pl

kwiat

kwiat

lat. flos, anthos; ang. flower; niem. Blüte; cz. květ
zobacz też artykuł o budowie kwiatu traw.
Kwiat to wyspecjalizowany, skrócony pęd służący do tworzenia nasion i owoców. Zewnętrzna jego część to okwiat (w szczególności składający się z kielicha i korony), wewnętrzna to zwykle liczne pręciki i jeden lub wiele słupków.

space

okwiat

lat. perigonium, perianthium; ang. perianth, perigon; niem. Blütenhülle, Perigon, Perianth; cz. květni obal, periant

listek okwiatu (tepal)

lat. tepalum; ang. perianth segment; niem. Perigonblatt; cz. okvětni listek

okwiat podwójny

lat. dichlamydeum; ang. perianth; niem. doppelte; cz. rúznoobalný (hetereochlamydeický)

okwiat pojedynczy

lat. monochlamydeum; ang. perigon; niem. einfache; cz. stejnoobalný (homochlamydeický)
Liriodendron tulipifera (tulipanowiec amerykański)
Liriodendron tulipifera (tulipanowiec amerykański) · listki okwiatu (tepale) nieco zróżnicowane
Okwiat to zewnętrzna część kwiatu zbudowana z wolnych lub zrośniętych listków okwiatu.

space

Okwiat pojedynczy tworzą niezróżnicowane listki okwiatu (tepale) tak np. u kwiatów o prymitywnej budowy np. w rodzinie magnoliowatych (Magnoliaceae).

space

kielich

lat. calyx; ang. calyx; niem. Kelch; ros. чашечка; cz. kalich;

rurka kielicha

Kielich to zewnętrzna część okwiatu zbudowana z listków kielicha zwanych działkami.

space

Dolna, niepodzielona część zrośniętego kielicha to rurka kielicha, podzielona to ząbki lub łatki.

space

działka

lat. sepalum; ang. sepal; niem. Sepal;
Działki kielicha (listki kielicha) lub po prostu działki są to listki tworzące kielich kwiatu; najbardziej zewnętrzne w stosunku do płatków korony i innych części kwiatu listki okwiatu;

space

u niektórych gatunków działki mogą być znacznie lub całkowicie zredukowane, wtedy brak kielicha kwiatu

korona

lat. corolla; ang. corolla; niem. Krone; ros. венчик; cz. koruna

rurka korony

lat. tubus corollae; ros. трубка венчика; cz. korunni trubka
Korona to wewnętrzna część okrywy kwiatu złożona z płatków (wolnych lub zrośniętych); zewnętrzny w stosunku do korony jest kielich zbudowany z działek (wolnych lub zrośniętych); jeśli kielicha brak, to korona jest jedyną częścią okwiatu.

space

płatki korony

lat. petalum; ang. petal; niem. Petalen; cz. korunni listek
lat. petalum; niem. Petalen; ang. petal; cz. korunni listek
Płatki korony listki korony wolnopłatkowej; platek może być podzielony na paznokieć i blaszkę i posiadać przykoronek lub osklepki

osklepka

lat. fornicum; ang. fornices; niem. Schlundschuppen; cz. vychlípeníny, pakorunky
Anchusa officinalis (farbownik lekarski)
rurka korony w przekroju; osklepki z papillami, poniżej osklepek pręciki
W kwiatach niektórych gatunków z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae) łuskowate twory na płatkach przy wejściu do gardzieli korony, przymykające to wejście.

space

ostroga

lat. calcar; ang. spur; niem. Öhrchen, Sporn;
Tropaeolum majus (nasturcja większa)
pąk kwiatowy, ostroga
Wyrostek stożkowatego lub walcowatego kształtu u nasady płatka korony, działki kielicha lub listka miodnikowego;
np. stożkowate ostrogi u nasady płatka mają nasturcja większa (Tropaeolum majus) i ostróżeczka polna (Consolida regalis), a walcowate dymnica pospolita typowa (Fumaria officinalis ssp. officinalis).

space

paznokieć

lat. unguis; ang. claw; niem. Nagel; cz. nehet
lat. unguis; niem. Nagel; ang. claw; cz. nehet
Paznokieć to dolna, zwężona część płatka korony, kwiata o niezrośniętych płatkach.

space

kieliszek

niem. Außenkelch; cz. kališek
Kieliszek tworzą dodatkowe listki położone na zewnątrz od działek kielicha — wizualnie mogą wydawać się częścią okwiatu.

przykoronek

niem. Nebenkorone, Nebenperigon; cz. pakorunka

koronka

ang. crown, corona
Asclepias syriaca (trojeść amerykańska)
ciemna korona z jasną koronką
Wolne lub zrośnięte w miseczkę łuski na płatkach u niektórych roślin, na granicy paznokcia i blaszki płatka.

space

wolne działki lub płatki

wolne działki kielicha lub płatki korony nie są zrośnięte; przeciwieństwem są działki lub płatki częściowo zrośnięte (częściowo wolne) lub całkowicie zrośnięte

dno kwiatowe

lat. torus; niem. Blütenachse, Blütenboden, Rezeptakulum; cz. lúžko; slo. lôžko (kvetné);
Szczyt szypułki (łodygi) kwiatu na którym są osadzone poszczególne części kwiatu.

space

dno koszyczka

lat. thalamus; cz. lúžko úboru (kvétenství); slo. lôžko úboru;
mniej lub bardziej rozszerzony szczyt szypuły (łodygi) kwiatostanu typu koszyczek na którym są osadzone jego kwiaty

gynofor

lat. gynophorum; slo. gynofor;
Wydłużone w trzonek, kolumienkę, dno kwiatowe (lat. torus columnaris) na którym słupek lub słupkowie jest jest wyniesione ponad inne części kwiatu.

space

kupula (miseczka pędowa)

lat. cupula; slo. stonková čiaška;
Dno kwiatowe kształtu rozszerzonego i wgłębionego, mieseczkowatego, częściowo obejmujące elementy kwiatu; często podczas dojrzewania owocu powiększa się i częściowo lub całkowicie otacza owoc.

space

receptakulum (miseczka kwiatowa)

lat. receptaculum; slo. kvetná čiaška;
Miseczkowato lub dzbankowato (hypancjum) zrośnięte nasadowe części kwiatu; czasem zrośnięte z zalążnią.

space

hypancjum

lat. hypanthium, receptaculum; niem. Achsenbecher, Blütenbecher; cz. češula; slo. obal plodu;
Nasadowa część kwiatu w formie receptakulum tj. kształtu wklęsłego, dzbankowatego; na dnie i ściankach hypancjum znajdują się słupki, a przez otwór hypancjum wychodzą szyjki słupków ze znamionami (np. u róży (Rosa)); hypancjum występuje np. w takich rodzajach jak: róża (Rosa), wiesiołek (Oenothera), przywrotnik (Alchemilla).

space

szupinka

lat. cupula, involucrum; cz. číška;
Szupinka (miseczka owocowa) to część w owocach rzekomych powstała przez rozrost innych części niż zalążnia, np. w jabłku szupinką jest cała część mięsista (poza skórzastymi łuskami komory nasiennej) powstała przez rozrost dna kwiatowego;

space

miseczka żołędzia (u dębu (Quercus)) jest szupinką powstałą z listków podkwiatowych.

kwiat języczkowy

niem. Zungeblüte
kwiat o symetrii grzbiecistej z taśmowato wydłużoną koroną po jednej stronie; np. często kwiaty brzeżne w koszyczku u rodziny astrowate s.l. (Asteraceae) to kwiaty języczkowe (słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus)), podczas gdy kwiaty w centrum koszyczka to kwiaty rurkowe

kwiaty obupłciowe

ang. bisexual; niem. monoklin, zwittrig; cz. obupohlavné
kwiaty zawierające zarówno część żeńską — słupek, jak i męską — pręciki

space

kwiaty jednopłciowe

niem. diklin, eingeschlechtig; cz. jednopohlavné
kwiaty wyłącznie ze słupkami (kwiaty żeńskie albo wyłącznie z pręcikami (kwiaty męskie);

space

kwiaty męskie

niem. männlich; cz. samči
kwiaty jednopłciowe wyłącznie z pręcikami, bez słupków;

space

kwiaty żeńskie

niem. weiblich; cz. samiči
kwiaty jednopłciowe wyłącznie ze słupkami, bez pręcików;

space

N-krotność

lat. N-merus; ang. N-merous; niem. N-zähling; cz. N-četný
Przez N-krotność (np. 2-krotne, 3-krotne, 4-krotne) określa się z ilu powtarzalnych elementów (np. listków okwiatu) jest zbudowany okółek. Np. kwiat może mieć 3 działki kielicha i 6 płatków korony w dwóch okółkach po 3 płatki, — mówimy wtedy że listki okwiatu są 3-krotne.

space

powabnia

Powabnia to funkcjonalnie ta część rośliny, która zwabia zwierzęta zapylające kwiaty; w skład powabni wchodzą często obok części kwiatu także, atrakcyjnie zabarwione dla zapylaczy liście przykwiatowe

pręcik

lat. stamen; ang. stamen; niem. Staubblatt (StaubBl); cz. tyčinka

nitka pręcika

lat. filamentum; ang. filament; niem. filament, Staubfaden; cz. nitka
łącznik — lat. connectivum, Mittelband, Konnektiv; ang. connective; cz. spojidlo
Pręciki to męskie organy w kwiecie służące do produkcji męskich gamet - pyłku kwiatowego. Pręcik jest przekształconym listkiem, składa się z nitki pręcika, łącznika i pylnika.

pylnik

lat. anthera; ang. anthern; niem. Staubbeutel, Anthere; cz. prašnik

komora pyłkowa

lat. loculamentum, microsporangium; niem. Pollensäck; cz. prašné pouzdro

łącznik

ang. connective; niem. Konnektiv, Mittelband; cz. spojidlo

worek pyłkowy

lat. theca, microsynagium; niem. Staubbeutelhälften; cz. prašný váček
Pylniki to końcowa część pręcika. U roślin okrytonasiennych składa się z dwóch worków pyłkowych, połączonych łącznikiem (utworzonym z górnej części nitki pręcika).

space

prątniczki

lat. staminodium; ang. staminodium; niem. staminodium; cz. patyčinka
Prątniczki to w różnym stopniu przekształcone pręciki. Przekształcenie polega zwykle na utracie pylników i ma różny kierunek. Zwykle prątniczki są płonne (nie produkujące pyłku).

space

Kolejny częsty kierunek przekształceń prątniczek to pełnienie funkcji miodników - wykształcają się na nich nektaria. Przykładem są gatunki z rodzaju jaskier (Ranunculus).

ziarno pyłku

lat. granum pollinis; ang. grain; niem. Blütenstaub, Pollen; cz. pylové zrno

pyłek kwiatowy

niem. Blütenstaub, Pollen

pyłkowina

lat. pollinium
bruzda na ziarnie pyłku — lat. niem. colpus; ang. pore; cz. kolpus
Ziarno pyłku to silnie zredukowany męski gametofit roślin nasiennych. W skrajnym przypadku dojrzałe ziarno pyłki składa się tylko z dwóch komórek - wegetatywnej i generatywnej. Jego rolą jest przeniesienie gamety męskiej do gametofitu żeńskiego.

space

Niekiedy wszystkie ziarna pyłku w pylniku są sklejone tak, że tworzą jedną masę (grudkę) — pyłkowinę — przenoszoną w całości, przez zapylające owady, na znamię słupka. Tak jest np. w rodzinach storczykowatych (Orchidaceae) i trojeściowatych (Asclepiadoideae).

space

Pyłek kwiatowy jest jednym z pożytków pszczelich, pokarmem białkowym. Pszczoły karmią nim swoje larwy.

kwiat rurkowy

kwiat o symetrii promienistej np. często kwiaty środkowe w koszyczku w rodzinie astrowate s.l. (Asteraceae) to kwiaty rurkowe a brzeżne to kwiaty języczkowe (słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus))

słupek

lat. pistillum; ang. pistil; niem. Stempel; cz. pestik; slo. piestik;

owocolistek

lat. carpellum; ang. carpel; niem. Fruchtblatt, Karpell; cz. plodolist; slo. plodolist, karpel;

słupek dolny

słupek górny

ang. hypogynous; niem. oberständig (FrKn)

słupek siedzący

Słupek umieszczony w centrum kwiatu to organ żeński utworzony przez zrośnięcie się brzegami jednego lub większej liczby owocolistków.

space

W zależności od umieszczenia w odniesieniu do dna kwiatowego można mówić o:

space

· słupku siedzącym - gdy jest umieszczony bezpośrednio na dnie kwiatowym lub może być wyniesiony na trzoneczku,

space

szyjka słupka

lat. stylus; ang. style; niem. Griffel; cz. čnělka
Szyjka słupka to górna, zwężona część słupka znajdująca się pomiędzy zalążnią a znamieniem słupka. Szyjka słupka może nie występować, wtedy znamię słupka wyrasta bezpośrednio z zalążni.

znamię słupka

lat. stigma; ang. stigma; niem. Narbe; cz. blizna
Znamię słupka to szczytowa część słupka, zwykle wyniesione na szyjce słupka i rozszerzone lub podzielone na kilka łatek. Na znamieniu słupka osiada i kiełkuje pyłek. Przy braku szyjki słupka znamię wyrasta bezpośrednio z zalążni.

space

zalążnia

lat. ovarium; ang. ovary; niem. Fruchtknoten (FrKn), Ovar; cz. semenik
Zalążnia to dolna rozszerzona część słupka zawierająca zalążki.

zalążek

lat. ovulum; ang. ovule; niem. Samenanlage; cz. vajičko
Zalążek to część zalążni z komórką jajową, z których po zapłodnieniu komórki jajowej rozwija się nasienie.

stylopodium

lat. stylopoidum; cz. stylopoidum

krążek miodnikowy

Stylopodium to rozszerzona, mniej lub bardziej wypukła lub płaska, tarczowata podstawa szyjki słupka. Położona na zalążni poniżej szyjek słupka. Występuje np. w kwiatach rodziny selerowatych (Apiaceae) (z uwagi na spełnianą funkcję określana też jako krążek miodnikowy), w rodzaju ponikło (Eleocharis).

prętosłup

lat. gynostemium; niem. gynostemium
Prętosłup (gynostemium) to twór powstały przez zrośnięcie się pręcików i słupka w jedną całość.

space

symetria kwiatów

W zależności od tego czy i ile można przeprowadzić płaszczyzn symetrii przez oś kwiata, wyróżniamy kwiaty o symetrii promienistej (więcej niż dwie płaszczyzny symetrii), grzbiecistej (jedna płaszczyzna symetrii - np. u kwiatów wargowych, kwiatów motylkowych, lub w rodzinie storczykowate (Orchidaceae)).

space

promienisty

ang. actinomorphic; niem. akitnomorph, radiär, strahling; cz. aktinomorfni květ, pravidelný květ, paprsčitě, paprskující, radiálni
lat. flos actinomorphus (radiatus); niem. radiär, strahlig, aktinomorph; ang. actinomorphic; cz. pravidelný (aktinomorfni, radiálni) květ
W kwiatach o symetrii promienistej układ poszczególnych części kwiatu (działek kielicha, płatków korony, okółków pręcików, listków i komór słupka) jest w taki sposób symetryczny, że można przeprowadzić więcej niż dwie płaszczyzny symetrii przez oś kwiata

space

grzbiecisty

ang. zygomorphic; cz. monosymetrický květ, souměrný květ, zygomorfni květ;
Kwiat grzbiecisty ma tylko jedną płaszczyznę symetrii.

space

wargowy

lat. labiatus; ang. labiate, labial; niem. lippig
W kwiatach wargowych płatki są zrośniętych w dwie wargi - górną i dolną - posiadają tylko jedną płaszczyznę symetri (są kwiatami grzbiecistymi) - lewa i prawa strona kwiatu są lustrzannym odbiciem; kwiaty wargowe występują np. w rodzinie jasnotowate (Lamiaceae) (warga dolna to zrośnięte 3 płatki których końce mogą się wyodrębniać jako łatki, warga górna może mieć dwie widoczne łatki) i trędownikowate (Scrophulariaceae).

motylkowy kwiat (motylkowaty kwiat)

łódeczka

niem. Kiel, Schiffen; cz. člunek;

skrzydełka

cz. křidla;
Kwiaty motylkowe występują w rodzinie bobowatych (Fabaceae) i posiadają specyficzną budowę: składają się z pięciu płatków, z nich dwa dolne są zrośnięte w strukturę zwaną łódeczką, okrywającą pręciki i słupek, dwa boczne płatki zwane są skrzydełkami, górny płatek to żagielek.

żagielek

niem. Flügel; cz. pavéza;
Żagielek to górny płatek (zwykle z odgiętą, wywiniętą ku górze blaszką), jeden z pięciu płatków kwiatów motylkowych występujących u roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae).

szypułka

lat. pedicellus; ang. pedicel, pedicle, stalk; niem. Blütenstiel, Stiel; ros. цветоножка; cz. stopka; slo. stopka;

szypuła

lat. pedunculus; ang. peduncle, stalk; niem. Blütenstandstiel; cz. stopka

szypułka kwiatu

lat. pedicellus [flos]; ang. pedicel, flower-stalk; ros. цветоножка; slo. kvetná stopka;
Szypułka to trzonek kwiatu a następnie owocu; w kwiatostanie to trzonek pojedynczego kwiatu.

space

Oba terminy (szypuła/szypułka, lat. pedunculus/pedicellus, ang. peduncle/pedicel) często są używane zamiennie lub w odwrotnym znaczeniu.

perykladium

cz. perikladium, podkvětní stopka
±Zgrubiała część szypułki pomiędzy kwiatem a ±stawowatym zgrubieniem szypułki. Odpada razem z owocem. Np. u szczawiu kędzierzawego (Rumex crispus), ślazu zygmarka (Malva alcea).

miodnik

niem. Honigdrüse

nektar

Cerasus avium (wiśnia ptasia)
miodnik pozakwiatowy na krawędzi blaszki liściowej
Miodnik to organ gruczołowy wydzielający nektar — słodki sok zwabiający owady (przystosowanie do owadopylności);

space

Nektar jest jednym z pożytków pszczelich; z nektaru pszczoły wytwarzają miód.

zapylenie

samozapłodnienie

samozapylenie

zapłodnienie

zapłodnienie krzyżowe

zapylenie krzyżowe

Zapylenie to przeniesienie pyłku kwiatowego na znamię słupka (u okrytozalążkowych) lub zalążek (u nagozalążkowych), w następstwie prowadzi do zapłodnienia.

space

Zapłodnienie to połączenie komórek rozrodczych męskiej i żeńskiej, haploidalnych gamet. W jego wyniku powstaje diploidalna zygota dająca początek nowemu pokoleniu.

space

klejstogamia

chasmogamia

Klejstogamia jest przypadkiem gdy do zapylenia i zapłodnienia dochodzi w zamkniętym kwiecie na drodze (samozapylenie, samozapłodnienie). W rodzaju fiołek (Viola) część gatunków wytwarza dwa rodzaje kwiatów, jedne typowe, owadopylne i kwiaty klejstogamiczne o zredukowanej koronie lub bez korony, nie rozkwitające.

space

owadopylność

przenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem owadów; ewolucyjne przystosowanie do owadopylności występuje u wielu roślin kwiatowych - umożliwia skuteczny transport pyłku do innego oddalonego egzemplarza tego gatunku, co sprzyja utrzymaniu większej zmienności w obrębie populacji - a jest to korzystne zjawisko dla przetrwania DNA w dłuższej perspektywie

space

owady są zachęcane do odwiedzenia kwiatu wieloma środkami wabiącymi - barwą i kształtem (w skrajnym przypadkach okwiat może przypominać samicę danego gatunku owada np. u dwulistnika muszego (Ophrys insectifera)), zapachem, wydzielaniem pokarmu dla owadów - nektaru,

space

wiatropylność

przenoszenie pyłku na znamię słupka za pośrednictwem wiatru;

space

typem kwiatostanu przystosowanego do wiatropylności jest kotka

Formy płciowe osobników

dwupienne

niem. diözisch, zweihäusig
gatunki o kwiatach jednopłciowych u których poszczególne osobniki mają bądź kwiaty męskie (pręcikowe), bądź kwiaty żeńskie (słupkowe); tak jakby kwiaty męskie i żeńskie "na dwóch osobnych pniach", stąd nazwa; zobacz też rośliny jednopienne

jednopienne

niem. einhäusig
gatunki o kwiatach jednopłciowych u których na jednym osobniku znajdują się kwiaty męskie (pręcikowe) i kwiaty żeńskie (słupkowe); nazwa stąd, że kwiaty męskie i żeńskie znajdują się "jakby na jednym pniu"; zobacz też rośliny dwupienne

przedprątność

przedsłupność

przystosowanie ewolucyjne roślin kwiatowych utrudniające samozapylenie (i samozapłodnienie) w kwiecie - pręciki dojrzewają wcześniej niż słupek

space

ploidalność (ploidia)

diploidalny

haploidalny

oktaploidalny

tetraploidalny

Ploidalność to krotność elementarnego zestawu chromosomów w komórce. Komórki rozrodcze są z reguły haploidalne (jeden zestaw chromosomów). Poza tym większość komórek organizmu roślinnego i zwierzęcego jest diploidalna (po jednym zestawie chromosomów z komórki rozrodczej żeńskiej i męskiej).

space

allotetraploid

allopolyploid

amfidiploid

Specjalny rodzaj organizmów będących mieszańcami dwóch gatunków i mających podwojoną liczbie chromosomów w stosunku do "normalnych mieszańców".

space

ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji